OSMANLI’DA KIRAATHANELER VE YENİ KIRAATHANE PROJESİ
10 Haziran 2018 23:55:00
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Kıraathane projesi,muhalefet tarafından çok yüzeysel bir şekilde ele alındı ve karşı propaganda materyali olarak kullanıldı.O kadar…
Oysa konu önemli.
Biçimsel olarak bakıldığında,kıraathaneleri,kütüphanesi bulunan kahvehaneler olarak tanımlamak mümkün.
Ancak,kıraathaneler,bizde kahvehanelerle aynı zaman diliminde ortaya çıkmadı.Kahvehanelerin tarihi 16.yüzyıla uzanırken,kıraathanelerin tarihi ondan 300 yıl daha yakın:19.yüzyılın sonları ile 20.yüzyılın başları…Bir başka deyişle Aydınlanma devriminin eşiği…
Burada,bir dönüşüm sözkonusu.Kahvehanelerin zaman içinde birer “okuma yeri”haline gelmesi gibi...
Bir yerde kitap-gazete varsa,orada kültürel ve siyasal etkinliklerde vardır.Düşünce vardır,tartışma vardır,eleştiri vardır,başkaldırı vardır…
Kıraathanelerde de vardı.Kıraathaneler;yazarların,sanatçıların,düşünce adamlarının siyasetçilerin,bürokratların uğrak yerlerinden birisiydi.Dolayısiyle,bir kültür kuruluşu niteliği de taşıyorlardı…
Buralarda kültür-sanat sohbetlerinin yanısıra ülkenin çeşitli sorunları da tartışılıyor,hükümete eleştiriler yöneltiliyordu…
Buradan bakıldığında,kıraathanelerin,dinci/tutucu egemen kültürün mekanları olarak değil,muhalif kültürün ve Aydınların mekanları olarak anmak daha doğrudur…
III.Mahmut,kıraathaneleri bu yüzden kapattı.Daha sonra Avcı Mehmet tarafından yeniden açıldı..Çünkü önemli bir sosyal işlevi de vardı buraların.
Kıraathaneler tarihindeki en seçkin kıraathanelerden birisi de bir tür “kulüp” niteliği taşıyan İstanbul’daki Uzunkahveydi. Uzunkahvenin başlıca müşterilerinden birisi de Namık Kemal’di.
Yani…
Kıraathaneler,egemen/tutucu kültürün ve siyasi yönetim biçiminin sorgulandığı yerlerdi de.Aydınlanma devriminin ünlü Halkevlerinin temelinde,kıraathenelerin eleştirel kültürünün de yeri vardır bence…
oo
Cumhurbaşkanı Erdoğan ideolojik/kültürel bakımdan nasıl bir kıraathane düşünüyor,bilmiyoruz?
Örneğin oralardaki kütüphanelerde ne tür yayınlar bulunacak? Kütüphaneler,tüm ideolojik/kültürel ve siyasal ürünlere açık mı olacak yoksa belirli ideolojik/kültürel ürünlere mi?
AKP’nin eğitsel ve kültürel alanlardaki tavrı kıraathane projesinin düşünsel/kültürel içeriğini nasıl belirleneceğinin işaretidir.
Buradan bakıldığında yeni kurulması planlanan kıraathaneler,eski kıraathanelerin aynısı olmayacak.
Şunu söyleyeceğim:
Yeni Kıraathaneler,eski kıraathane kültürü ile aydınlanma devriminin kültür kuruluşu olan Halkevlerine her bakımdan kontr birer kurum olarak ortaya çıkarılacak…
Olur mu olmaz mı? Tutar mı tutmaz mı?
Hele şu seçimi bir atlatalım,eğer AKP ve Erdoğan işbaşında kalırsa,konuya yeniden döneriz.Ama,hayatın gerçekleri,yeni kıraathanelerin sadece bir seçim projesi olarak kalacağını gösteriyor.
Çünkü,artık net şekilde görülüyor ki,24 Haziran da iktidarın değişmesi olasılığı var…
ETİKETLER : Yazdır