OSMANLI ÇİLEĞİ Mİ EREĞLİ ÇİLEĞİ Mİ ? (3)
15 Mayis 2020 13:21:39
(3)
Ereğli’de çilek ilk kez ne zaman üretilmeye başlandı ?
Çeşitli görüşler var. Yaygın görüş, 1920 başlarıdır. Ben de, çok önemli olmamakla birlikte, bu tarihi makul buluyorum. Bunun nedenini yazının içinde anlatacağım.
Tarihçi-yazar Sermed Muhtaç Alus, Akşam gazetesinin 22 Mayıs 1946 tarihli ve İstanbul çileklerini konu alan yazısını, bazı yerlerini revize ederek aynı gazetenin 13 Haziran 1951 tarihli sayısında yeniden yayınlıyor ve yazıda Ereğli’de çilek üretiminin II.Abdulhamit döneminde başladığını ileri sürüyor. Alus’un yazısının bu bölümünü şu şekilde özetlemek olası:
Alus’un annesinin dayısı Mazhar Paşa, Meşrutiyetten önce uzunca bir süre (1900-1909)Ereğli livası Kumandanlığı yapıyor. Paşamız aslında sürgün. Bunu Alus şu şekilde açıklıyor:
“Sultan Hamit tarafından, taşraya, menfi bulunduğundan, burnunun dibindeki İstanbul’a ayak basmazdı…”
Paşamız, anlaşıldığı kadarıyla İstanbul çileklerinin hayranı. Ancak İstanbul’a gidemiyor, İstanbul’dan Ereğli’ye çilek getirmek ise, “külfet.”
Ne yapıyor ?
Alus’u okuyalım:
“..Aklına esivermiş. Fideleri ısmarlayıp diktirse, ora (Ereğli)kırlarında yetişir mi acaba ? Tecrübesine girişiyor ve muaffak oluyor”
Alus net bir tarih vermiyor.
Bu konuda bir başka bilgi de var. Adnan Taşkınkıroğlu, gazeteci Yasin Ören’in bu konudaki sorusunu şöyle yanıtlıyor:
“Osmanlı çileği Fransızdır. Osmanlı çileğinin anayurdu Fransa. Fidesi 1895 yılında İstanbul’a geliyor. Oradan da Muzaffer Ağa olarak bilinen Ereğli Kestaneci köyünden bir vatandaşa veriliyor. O da Kestaneci köyüne bunu ekiyor; daha sonra hediye olarak Atatürk ve İnönü’ye gönderiliyor. Onlar da çok beğeniyor ve konserve yapılmasını istiyor. Ardından Ereğli’de 1932 yılında Ali Ağa konservesi kuruluyor, meşhur oluyor. Yalnız buranın çileğini hiçbir yer tutmaz.”
Taşkınkıroğlu’nda da çilek fidelerinin İstanbul’dan Muzaffer Ağa’ya ne zaman geldiği sorusu başlukta. Ancak, üretilen çilekler Atatürk ve İnönü’ye armağan edildiğine göre, Cumhuriyet döneminde olması gerekiyor.
Çünkü, çilek 1920’li yıllarda ticarete konu oluyor. Zonguldak Ticaret Odası kayıtlarına göre, 1923’te Ereğli’de üretilen çilek sadece 1 ton. 1932’de 20 tona çıkıyor.
Diyelim ki ilk üretime ilişkin olarak Alus’un verdiği bilgi doğru.
Diyelim ki tam tarih verilmemekle birlikte Paşamızın Liva Kumandanlığı yaptığı 1908 öncesi Ereğli’de çilek üretimi yapılıyordu.
Ancak, çilek cumhuriyet döneminde ticarete konu olmaya başladığına göre, yıllarda herhalde paşamızın damak zevkini tatmin edecek miktarda yani kişiye özel olarak üretiliyordu.
1908 öncesi derken, 1900’ü esas alsak, demek oluyor ki, çeyrek yüzyıla yakın bir zaman içinde çilek ticarete konu olamamış!
Burada, bu konu üzerinde derinleşmek istemiyorum.
Ama, tekrar ediyorum, çileğin ticarete konu olduğu dönem, Cumhuriyet dönemidir.
Ben 1920 başladı diyorum…
ETİKETLER : Yazdır