TÜRK FOLKLORUNDA KÖÇEKLİK VAR MI?
16 Mayis 2019 11:33:57
Değerli okurum Türkolog Necati Yalçın’ın 21 Nisan’da bana gönderdiği mesaj yeni elime geçti.Yalçın’ın mesajını okuyalım ilkten:
Türkolog Necati Yalçın
Sayın Çıladır yazılarınızı beğenerek okuyoruz.Değerli üstad batı karadeniz yörelerinde görülen şu köçek oyununa bir el atsak.köçek oyunu kültürümüzde yok.bazı yörelerdeki türkler'e köçek oyunu orta asya'dan anadolu'ya geldiklerinde yunanlardan ve farslardan geçmiştir.temelinde eşcinsellik vardır ve kültürümüzle bir alakası yoktur.malesef türkiyedeki en kötü yöresel oyun kültürümüzle alakası olmayan köçek oyunudur.egenin zeybekleri-anadolu'nun seymenleri-doğu karadeniz'in horonları-doğu'nun halayları vardır yanında malesef bizde erkeğin etek giydiği kültürümüzle alakası olmayan köçek oyunu vardır.ve bu yurtdışında köçek oyunu üzerinden türkler malesef dalga konusu olmaktadır.kastamonu valiside geçmişte ''köçek oyunu kültürümüzde yok demişti.''köçek oyunu yerine bolu'daki gibi seymen kültürü getirilsin ereğlimize ve bölgemize.bunun için valilik ve belediye gerekli çalışmaları başlatmalı.milli geleneğimiz olan seymen geleneğini ereğli'de yaşatmalı.değerli üstad sizde yazılarınızla ve fikirlerinizle lütfen bu konuda toplumu aydınlatınız. saygılarımla.
21 Nisan 2019 : 08:43:19
Yalçın’ın söylediği gibi Ortaasya Türklerinin folklorunda köçek/köçek oyunu yok.
Köçek oyunu,Türklerin Anadolu’ya yerleşmelerinden sonra benimsenip yaygınlaşıyor.
Yalçın’ın da söylediği gibi,köçek ve köçek oyunu,Fars ve Yunan kökenli.Zaten köçek sözcüğü Farsça ve “küçük”anlamına geliyor.Osmanlı dönemindeki en ünlü köçeklerin Sakız adalı (Yunanistan)olmaları da,köçek oyununun kökeni hakkında bize açık bilgi veriyor.Ünlü köçekler arasında Yahudi ve çingeneler de vardı.Osmanlı döneminde köçekliğin kurumsallaşmış olduğu da biliniyor:
Orta ve Batı Anadolu ile Batı Karadeniz’de yaygın olan Köçeklik ile köçek oyunun,Osmanlı’nın eğlence kültürü içinde azımsanmayacak bir rolü vardı.Adeta kurumsallaşmışlardı.
Nitekim,köçek yetiştirmek bir eğitim dalıydı.7-8 yaşlarındaki yetenekli ve güzel erkek çocuklar,köçekhenelerde eğitiliyorlar;bunlara,sadece,oyun (rask)değil,aynı zamanda kaşık çalma,zil dövme,ritim ve usül öğretiliyordu.Çıraklık dönemi 7-8 yıldı.13-14 yaşlarında usta köçeklerin grubuna alınıyorlardı.
Köçek toplulukları,üç kişi ile 24 kişi arasında değişiyordu.Toplulukta,köçeklerin yanısıra hanendeler(şarkıcılar) ile;lavta,kemençe,def,zilli def ve zilli maşadan oluşan saz heyetleri de bulunuyordu.Büyük köçek topluluklarında bunlara ek olarak cümbüş,bağlama,keman,kanun,darbuka gibi enstrümanlar da ekleniyordu.
Köçek toplulukları,düğünler,sünnet düğünleri için,köçek kahvehanelerinden kiralanıyordu.
Köçeklerin giysileri son derece görkemliydi.Cepken,şalvar veya etek giyiyorlardı.Başları açıktı.
Zülüf denilen özel bir saç biçimine sahiptiler.Saçları,kadın saçı gibi uzundu…
Köçekler,köçekçe denilen kıvrak ezgili dans şarkılarıyla oynuyorlardı.Köçekçe besteleyen müzisyenler arasında,ünlü bestekar İsmail Dede Efendi de vardı.
Köçekler,özellikle 18.yüzyılda Osmanlı saraylarının da olmazsa olmazıydı.Ancak,19.yızyılın ortalarından itibaren ilkten saraydan,sonra da toplumdan dışlandılar.II.Abdulhamit döneminde (1876-1909)ortadan kalktılar.
Ancak,büsbütün yok olmadılar.Bugün bile özellikle çingene toplulukları içinde köçek geleneği sürdürülüyor.Çingene köçekler bugün de seyrek olmakla birlikte örneğin Ereğli’de de düğünlerde,özellikle sünnet düğünlerinde görülüyor.
Ereğli’nin halk dansları bakımından gelişmiş bir yer olduğunu söyleyemeyiz.Yalçın’ın belediyenin bu konuya el atması şeklindeki görüşüne katılıyorum.
Yerel ve bölgesel kimlikteki halk danslarının yaygınlaşması için çalışmalar yapılmalıdır.Bolu’nun seymenlerinin yerel dans toplulukları içinde yeralması bir başlangıç olabilir.
Köçek oyununu bugün de,”geleneksel dans ve müzik kültürünün bir rengi”olarak görenler var.Eğer”geleneksel”derken,etnik kültürden sözediyorsak sorun yok.Ama,Milli/Türk kültüründen sözediliyorsa bu yaklaşım yanlıştır.Köçek oyunu bizim değil.
ETİKETLER : Yazdır
Sevgili Sina ağabey, Talat Bulut ve Nur Süer in 2000 yılında Köçek adlı bir filmleri bulunuyor.Mutlaka izlemelisin. Usta çırak ilişkisiyle öğrenilen bu dansın kültürel bir geçmisi var. Şimdi onu yıkmak ve yerine bir şey uyumlamak nedenli doğru olur ki... Sevgilerimle Melek
İlginiz ve alakanız için çok teşekkürler değerli üstadım.Seymen Ankara ve çevresine ait.Batı Karadeniz bölgesinin oyunu Yaren oyunudur.Kastamonudaki gibi Yarenlik geleneğini yayalım ve yaşatalım.
- s.
- 1