Atatürk ve Zonguldak

Atatürk’ün Zonguldak’a gelişinin 90.yılı törenlerinde konuşan Belediye Başkanvekili İbrahim Cansız, Atatürk’ün gelişinden sonra kömür havzasının geliştiğini söyledi.

Doğru muydu bu değerlendirme ?

Doğruydu.

Aslında milli hükümetin Zonguldak kömür madenine ilgisi, taş taşkömürü havzasının gelişimi için attığı adımlar, Atatürk’ün Zonguldak’ı ziyaretinden öncesine dayanır.

Ama, 1923-1931 arası ile 1931-1940 arasındaki dönemler uygulanan iktisat politikası bakımından farklı ve hatta taban tabana zıttır.

1923 İzmir İktisat kongresinde kalkınma modeli olarak liberalizm esas alınmıştı. İnönü ve Recep Peker buna karşıydı, onlar, özellikle madenlerin devletin denetiminde olmasını istiyorlardı. İş Bankası çevresi ile Celal Bayar ise, liberal (kapitalist) modelden yanaydı. İktisat kongresinde onlar ağır basmıştı.

Bunun pratikteki yankıları kömür madenini de içine almış, liberal model gereği kömür madenine özel sektör yatırımları yapılmıştı. Bunların bazıları 49+51 şirketiydi. İş Bankası ile Fransız ve İtalyan’ların ortak olduğu şirketler…

Bunun dışında üretilen kömürlerin nakliyesini karayolundan da sağlamak amacıyla demir ve karayolları ile köprüler inşaa edilmişti.

Denilebilir ki kömür havzası, yerli-yabancı özel işleve sahip şirketlere teslim edilmişti.

Atatürk’ün Zonguldak’ı ziyareti, 1929 dünya ekonomik krizinin havzada da gözlenen sıkıntılarının derinleştiği bir dönemin başlangıcına rastlıyordu. Yahut, cumhuriyetin iktisat politikasının özelcilikten devletçiliğe evrildiği sürecin ilk yıllarına…

Nitekim, Atatük’ün Zonguldak’ı ziyaretinden beş yıl sonra Fransız sermayeli Ereğli Şirketi, 1940’ta da tüm özel ve 49+51 şirketleri devletleştirildi. Tüm maden, Ereğli Kömürleri İşletmesi (EKİ) adı altında kurulan kamu şirketine teslim edildi.

Yani Atatürk’ün Zonguldak’ı ziyareti, ülkeyi tanıma amaçlı bir protokol ziyareti değildi, ekonomik/siyasi bir amacı vardı.

Havza da, zaten gerçek anlamda, 1940’lı yıllarda atılım yaptı. Ama, işçilerin canları ve kanları pahasına !..

Yeni Ufuk

Haber :